Kulis.az Günel Novruzun yeni yazısını təqdim edir.

İndiyədək adətən ədəbiyyatla, sənətlə və münasibətlərlə bağlı mövzulardan yazmışam.

Mediada qarşıma ağrılı bir statistika çıxanda bir daha anladım ki, həyat təkcə ədəbiyyat, incəsənət və romantikadan ibarət deyil, onun quruca rəqəm kimi görünən qanlı alt tərəfi də var.

Rəsmi statistikaya görə, 2024-cü ildə Azərbaycanda 15-17 yaş arası 72 yeniyetmə abort etdirib.

72 nəfər bir universitet auditoriyası dolusu qız deməkdir. Amma bu yeniyetmə qızlar bu və ya digər səbəbdən ali məktəb auditoriyasını deyil, təhlükəli abort stolunu seçiblər. Əlbəttə, abort tibbi prosedurdur və bəzən zərurət olur. Amma bu yaşda? Bu qədər erkən və bu qədər çox? Bəs niyə? Niyə bu qədər yeniyetmə “qadın olmağa” məcbur olub?

İlk baxışda bu, tibbi prosedurların sayı kimi görünə bilər, amma bu rəqəmin arxasında 144 valideynin laqeydliyi, bəlkə, bir o qədər müəllim etinasızlığı (bəzən də savadsızlığı) və eyni sayda da kişi məsuliyyətsizliyi dayanır.

Çünki ilk növbədə evdə, ailədə valideynlər övladlarına sevgi verməyiblər, yaşlarının böhranlı keçid dövrünü yaşayan bu tifillər də küçədə, bayırda hər üzlərinə güləni, saçlarına sığal çəkəni sevgili yar sanıb sonda da bətnlərində günah yükü ilə təmtək ortada qalıblar. Bəzi yüklər isə təkbaşına daşına bilən bir şey deyil, mütləq atılmalıdır...

Bu uşaqların çoxunun evində anası da var, atası da. Amma valideynin birinin işi başından aşır, birinin telefonu əlindən düşmür. Valideyn qayğısı da bir nöqtədən sonra mexaniki hala gəlib: yemək, geyim, məktəb... Amma bu qızların ehtiyacı sadəcə anlaşılmaq və güvəndir.

Azərbaycan ailələrində də, məktəblərində də hələ də cinsi tərbiyə mövzuları tabudur. Bəzi müəllimlərin etinasızlığı və savadsızlığından danışanda da bunu nəzərdə tuturam. Hələ də əksər məktəblərin 9-cu sinfində uşaqlara anatomiya dərsində cinsi orqanlar və reproduktiv mövzu keçiləndə bir sıra müəllimlər üzlərində saxta utanma və “ayıblama” hissi ilə dərsliyi qapadıb “evdə özünüz üçün oxuyarsınız” deyir. 21-ci əsrin ilk rübünü bitirdiyimiz bir dövrdə! Evdə “özü üçün” oxuyan yeniyetmələr sonra təhükəli abort stolunda özlərini tapırlar. Halbuki elə həmin mövzuları lazımi qaydada tədris etsələr, yeniyetmələri cinsi tərbiyəvi maarifləndirər, erkən və “qorunmayan” cinsi əlaqənin nə ilə nəticələnə biləcəyinin fəsadlarını uyğun dillə izah edə bilərlər. Amma biz hələ də hər şeyi palaz altına süpürmək dərdindəyik.

Deyim ki, elə yeniyetmə abortu mövzusu da, əslində, cəmiyyətdə üstündən istehzalı sükutla, “göz-qaş oynatması” ilə keçilən mövzulardandır. Amma bunun cəmiyyət tərəfindən damğalanması, ayıb, günah məsələsi hələ bir tərəfə, tibbi və sağlamlıq baxımından təhlükəli cəhətini heç dilə gətirmirlər. Abort hətta yetkin qadında belə müəyyən fəsadlar yaradan, uzunmüddətli müalicə və bərpa dövrü tələb edə ağır tibbi prosedurdur, o ki qala 15-17 yaşında bədəni hələ uşaqlıqla - gəncliyin sərhədində olan bir yeniyetmə üçün!

15-17 yaşlı qızları qadın məsləhətxanalarına məcburi “aparan” səbəblər arasında onlarla münasibət quran pedofillərin varlığından isə sakitcə yazaraq keçmək olmur. Yeri gəlmişkən, Qazaxıstanda pedofilləri kimyəvi axtalamağa hazırlaşırlar, düşünürəm ki, Azərbaycan reallığında da belə bir qanun qüvvəyə minsə, yəqin ki, yeniyetmə abortlarının sayının dəfələrlə azalmasına gətirib çıxarar. Madam ki, bəzi pedofil kişilər hansısa gənc bir qızın həyatının məsuliyyətini başları ilə düşünə bilmirlər, onda problemi yaradan “səbəbi” kimyəvi yolla ləğv etmək lazımdır...

Məktəblərdə cinsi tərbiyə dərsi yoxdur. Məktəb psixoloqu var, amma formal olaraq... Uşaq dərdini danışsa, məktəb ailəyə şikayət edir, ailə qızı dinləməkdənsə döyüb susdurmağa çalışır. Hamı qorxur - biri işini itirməkdən, biri “namusunu”, biri ad-sanını... Bütün bu qorxuların ortasında neyləyəcəyini bilməyən yeniyetmənin “itkisi” isə ən real və ağrılıdır - həm fiziki, həm psixoloji sağlamlığı, hətta bəlkə gələcəkdə bir daha ana ola bilməməsi...

Telefonlar, sosial media, TikTok – bu gün bir çox yeniyetmənin tək müəllimi, tək etibar etdiyi “dost”udur. Ailələrdə hələ də “bu mövzular danışılmaz”, “ayıbdır”, “camaat nə deyər?” düşüncəsi hökm sürür. Amma danışılmayan hər şey internetdən öyrənilir – təhrif olunaraq, zəhərlənərək. Virtual dünyada “trend” olan davranışlar real həyatda geri dönüşü olmayan nəticələr doğurur. Ortada başqa bir acı reallıq da var: Qız uşağı səhv edərsə, ləkə sayılır. Oğlan səhv edərsə, “kişi oldu” deyilir.

Ailələrdə qızlar qorxu içində, oğlanlar isə məsuliyyətsizliklə böyüdülür. Yeniyetmə qız qorxudan aborta gedir, vaxtilə “kişidir, neyləsə yeridir” psixologiyası ilə böyüdülən kişi də məsuliyyətdən qaçır.

Səbəbləri də dedik, nəticə də ortadadır - 72 nəfər... Nə qədər ki, bu sadalanan səbəblər aradan qaldırılmayacaq, nəticə artmağa davam edəcək, getdikcə sadəcə bir auditoriya deyil, universitet dolusu qızları itirəcəyik... Gələcəyin analarını, gələcəyin özünü...

• Müstəqillik dövrünün ən yaxşı beş hekayəsi hansılardır? - Yazıçılar cavab verdi
• Amerikalı aparıcı Trampdan üzr istəmədiyinə görə işdən çıxarıldı
• "Xəzər" jurnalının builki 2-ci sayı çap olundu