Kulis.az Kamil Əlisoyun aktyor Taleh Yüzbəyovla müsahibəsini təqdim edir.

- Taleh bəy, bu yaxınlarda Qazaxıstanda keçirilən “Korkut Ata” film festivalında sizin “Bəlkə də” filminiz “Ən yaxşı ssenari” mükafatına layiq görüldü...

- Gözlənilməz oldu. Mən festivala, sadəcə, təcrübə kimi qoşulmuşdum. Gözləməzdim ki, film jürilərin xoşuna gələ bilər və əsas nominasiyalardan birində bizim filmi qalib edə bilərlər. Mənim üçün çox xoş idi. Əziyyətimin peşəkarlar tərəfindən bu formada dəyərləndirilməsi, əlbəttə, adama çox xoş gəlir. Zəngin təəssüratlarla ayrıldım. Festivalın "dadına baxdım". İstəyərəm ki, başqa festivallar da olsun.

- Teatr və kino aktyorluğu ixtisasını bitirmisiniz, teatrda bir neçə dəfə rollar ifa etmisiniz. Sonralar kinoya keçid etmisiniz. Bu iki sahə arasında nə kimi fərqlər var?

- Mənim üçün teatrla kino arasında çox böyük fərqlər var. Hər ikisi ayrı bacarıqlar tələb edir. Teatr canlı sənətdir, “indi”dir, teatrda montaj hüququn yoxdur. Sən bu gün nə oynadınsa, həmin gün tamaşaçıların yadında elə qalırsan. Bu, onun həm pis, həm yaxşı tərəfidir. Kinoda isə oyununu düzəltmək kimi şansın var. Amma kinoda da qərarı sən vermirsən. Sənin pis oyunun əbədi də elə qalacaq. Teatrda dəyişmək şansın var – növbəti tamaşada düzəldə bilərsən. Amma kinoda nə elədinsə, əbədiyyən də elə qalır. Mən Pantomim Teatrının aktyoru olmuşam, teatrı çox sevmişəm. Amma elə bil, sonradan kinoyla "evlənmişəm".

- Onda belə çıxır ki, kinoda ifa etmək teatra nisbətən daha çətindir...

- Ümumiyyətlə, bu həyatda asan heç nə yoxdur. Hər ikisinin öz çətinlikləri var. Teatr daha geniş oyun, daha düzgün səs tonu tələb edir. Sənin səsin səhnəyə uyğunlaşdırılmalıdır. Amma kinoda elə oyuna ehtiyac yoxdur. Kino daha xəsis oyunu xoşlayır. Bir baxışla, qaşın qalxması ilə sən obrazın daxili aləmini açmalısan. Hər ikisi ayrı-ayrılıqda çətindir və kimsə deyirsə ki, hansısa biri asan və ya çətindir, deməli, bu sənətdən başı çıxmır.

- 2010-cu hərbi xidməti bitirdikdən sonraq Pantomim Teatrında işləməyə başlamısınız, amma bir ildən sonra teatrdan uzaqlaşıb başqa bir şirkətlə çalışmısınız. Sizi teatrdan uzaqlaşdıran nə idi? Qonorar, iş mühiti, dar çərçivə, yoxsa istədiyini əldə edə bilməmək?

- Maaş. Ümumən, indiki dövrdə teatrda qonorar nisbətən yaxşıdır. Amma yenə də aktyor maaşı o qədər az olmamalıdır. Bizim vaxtımızda çox az idi. Mən məcbur qalaraq, sırf maaşa görə, necəsə valideynlərimə yaxşı övlad ola bilmək naminə bu sahəni tərk eləmişəm. Amma axıra kimi tərk edə bilmədim, gördüyünüz kimi. Bir müddət sonra qayıtdım.

- Sizcə, sizin layihələrinizin bu qədər uğurlu olmasının, sürətlə məşhurlaşmasının əsas səbəbi nədir?

- Vallah, o, sizin üçün sürətlə məşhurlaşmaqdır. Mənim ömrümün böyük hissəsi elə uğursuzluqla, məşhurlaşa bilməməklə keçib. Universitetə 2005-də qəbul olmuşam. Aktyor sənətində rola sən I kursda da çəkilə bilərsən, II kursda da. Sən artıq bu ixtisas üzrə təhsil alırsansa, hər zaman çəkilmək şansın var. Mən ilk dəfə kinoya 2015-ci ildə çəkilmişəm. Yəni 2005-də qəbul olmuşam, 10 il sonra ilk dəfə çəkilmişəm. İlk məşhurluq 2016-cı ildə gəlib - 11 il sonra. İlk məşhurluq deyəndə, ilk kiçik məşhurluq. Nisbətən məşhurluq 2018-ci ildə gəlib. Sizcə, bu tezdirmi? Ömrümün 13 ilini sərf etmişəm. Sadəcə, müəyyən bir müddət – videolarım insanların xoşuna gələndən sonra müəyyən məşhurluq formalaşdı. Bir şeyi bilirəm ki, elədiyim hər şeyi ürəkdən etməyə çalışmışam. Çalışmışam hər bir işimdə səmimi olum, özüm zövq alım. Bəlkə də, insanlar buna görə bəyəniblər. Amma nəyə görə belə olub, bunun formulasını mən də bilmirəm.

- Sosial şəbəkələrdə tanınmağınız, kommersiya sahəsindən gəlməyiniz sizin sürətlə nailiyyət əldə etmənizə təsir edibmi ? Yoxsa bu, ancaq keyfiyyətlə bağlıdır? İlk iki fikri Azər Aydəmir səsləndirib.

- Səbəb, çox güman ki, sosial şəbəkələrin inkişafıdır. Mənim üçün belədir, Azər Aydəmir üçün, ola bilsin, başqadır. Məncə, sosial şəbəkələrin inkişafı imkan verdi ki, mən - kino sahəsində yox, telekommunikasiyada işləyən bir aktyor telefonla videolar çəkim və yerləşdirim. Həmin videolar izləyicilərin xoşuna gəldi. Mənim karyeram belə başladı. Yəni feysbuk, yutub olmasaydı, çox güman ki, bu sahəyə gələ bilməzdim. Allah Mark Zukerberqin və başqa sosial şəbəkə yaradanların balasını saxlasın. (gülür)

- Normalda yaşlı nəslin nümayəndələri sosial şəbəkəni çıxaranlara qarğış edirlər..

- Əslində, sosial şəbəkəni istifadə etmək ziyan deyil. Onu necə istifadə etməyin özünə qalıb. “Tiktok” çox yaxşı platformadır. Əgər sən ora çəkib müəyyən hissəni qoyursansa, ya da onun qabağında qışqırırsansa, bunda yaradıcıların heç bir günahı yoxdur axı. Sən ora daha maraqlı kontent də hazırlaya bilərsən. Ona görə, məncə, tamamilə əksinə, sosial şəbəkələr dünyanı balacalaşdırır. Bizim bir-birimizlə kommunikasiya əlaqələrimiz yarandı, bir-birimizi tanıdıq. Elə insanlar var ki, sən onu həyatda tanımırsan, amma sosial şəbəkədə dostluğunda var deyə tanış kimisən. Məsələn, mən Ulucay Akifi feysbukdan tanıyıram. Görüşəndə elə bil ki, bir-birimizi çoxdan tanıyırdıq.

- Bayaq qeyd etdiniz ki, teatrdakı aktyor maaşı qane etmir. Bəs rejissorluq etdiyiniz, obrazını canlandırdığınız layihələrdən həm siz, həm də həmkarlarınız qazandığınız qonorardan razısınız?

- Yox, heç razı deyiləm. Yəni, ümumiyyətlə, Azərbaycanda proporsiya ilə, ənənəyə və dünya təcrübəsinə baxsaq, ən az qonorar alan aktyorlardır. Bir növ bizim aktyorlara gücümüz çatır, aktyorlardan xahiş edə bilirik, aktyor keçə bilir nəyisə. Məncə, bu, çox ədalətsizlikdir. Filmin başqa heyətinin müəyyən standart bir qiyməti var və onun aşağısına heç vaxt düşmürlər. Əksinə, “Overtime” deyilən anlayış var ki, çalışma 12 saatı keçəndə əlavə gəlir də alırlar. Amma yazıq aktyorlar gündəlik qonorar bölgüsündə bir çox texniki işçidən az qazanır və “overtime” da almır. Məncə, bu nizamlanmır deyə aktyorlarımız acınacaqlı vəziyyətdədir.

- Sizcə, müasir dövrdəki filmlərimizdə nə çatmır?

- Nə çatır ki?... Çox şey çatmır - maddi vəziyyətdən tutmuş, peşəkarlığa kimi. Yekəbaşlıq olmasın, özümü ora aid edib deyirəm. Hər şey ssenaridən başlayır. Dünyada bu dəqiqə ssenari böhranı yaşanır. Maraqlı, səmimi olan əhvalatlar çox azdır. Bəzi insanlar, sadəcə, pul qazanmaq üçün ssenari yazır, bəziləri bilmir ki, bu, yaxşı deyil, bəziləri ssenari ilə məşğul olmaq, oxumaq istəmir ki, bu necədir, necə yazılmalıdır? Ən azından kommersiya kinolarında belədir. Ssenaridən sonra istehsala gələndə sırf məbləğə görə hazırlığımız çox pis gedir. “Daha çox hazırlıq, nəinki çəkiliş”, - deyə böyük rejissorlardan birinin sözü var. Deyir: “Hər şey hazırdır, qalır indi kinonu çəkmək”. Əslində, kino çəkiliş prosesi deyil, ona qədər olan mərhələ - kastinq, hazırlıq, operatorlar, rəssamlar, rejissorun onlara münasibəti, məşqlər və sairdir. Bunlar hamısı əsasdır.

Təəssüf ki, bizdə buna ötəri yanaşırlar. Ən az vaxtı buna sərf edirik və çəkiliş meydançasında Allaha ümid olub başlayırıq improvizəyə və nəticədə, elə öz fimlərimə baxanda fikirləşirəm ki, burası pisdir, düz deyil, səhvdir. Çəkəndə elə bilirsən ki, yaxşıdır. Amma sonra baxırsan, burasını elə çəkərdim, bu rakursda çəkərdim, burasını belə oynayardım və sair.

Büdcə də daimi məsələdir. Azərbaycan kinosu çox aşağı büdcə ilə əmələ gəlir. Dövləti qoyuram qırağa, kino sahəsinə pul yatırmaq istəyən fərdi sahibkarlar - mesenatlar yoxdur ki, gəlin, uşaqlar, sizə bu pulu verim, gedin Azərbaycan kinosu üçün nələrsə çəkin. Demirəm mənə versinlər, ümumi danışıram. Necə ki, 90-ların əvvəlində bir çox kinolar biznesmen və sahibkarların hesabına əmələ gəlib. İndi o tendensiya dayanıb. Nədənsə indikilər düşünürlər ki, kinodan bizə nə. Əslində, mədəniyyət dövlətindir də, sənin deyil. Ölkəyə qayıdanda təsadüfən aeroportda bir adamla tanış oldum. O mənə deyəndə ki, “Fərhad” kinosu mənimdir, mən təəccüb keçirdim. Dedim ki, necə yəni sizindir? Dedi ki, mənim pulumla çəkilib. Mən elə bilirdim, o kino dövlət sifarişi ilə çəkilib. Kino, rəsmi olaraq, onundur, amma həm də bizimdir. Kinosunu kim aparıb evində saxlayır ki? Digər tərəfdən, dövlət pul verir, amma şərtlər o qədər qəliz, çətin olur ki...

Bu yaxınlarda pitçinq keçirildi, üç-dörd kino üçün büdcə nəzərdə tutulmuşdu, 2 kinoya verildi. Nəsə orda yenə narazılıqlar var. Müəlliflər düşünür ki, haqsızlıq olub. İndi Apellyasiya Məhkəməsinə müraciət ediblər. Yəni, əgər dövlət bu sahənin inkişafında maraqlıdırsa, proses o qədər çətin, o qədər əzablı olmamalıdır. Necəsə güzəştlər formalaşdırılmalıdır. Məncə, gənc insanlar, kinoya can yandıran adamlar qərar versələr, daha yaxşı olar. Belə getsə, gələn ildən Azərbaycanda kino çəkilməyəcək.

Bəlkə də, kinoya qoyulan pulu vergidən azad eləsə, bir çox şirkət və biznesmenlər həvəslənəcək, sərmayə qoymağa maraqlı olacaq. Təhsildə problem var. İncəsənət Universiteti, mən də daxil olmaqla, kifayət qədər peşəkar rejissor, aktyor, operatorlar yetişdirmir. Maraqların kənarında qalmış sahədir deyə, problemlər çoxdur. Bu haqda gərək saatlarla danışaq...

- Hələ də teatrla əlaqəniz qalır? Müasir teatrımızın vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Əlaqəm ancaq dostluq formasında qalıb. Müəllimimi görmək üçün gedib gəlirəm - Bəxtiyar Xanızadə ilə arabir görüşürəm. Ona bəzən çox ehtiyacım olur , o, mənim mənəvi atamdır. Bəzən heç teatra aid olmayan şeylərlə bağlı da danışıram onunla, məsləhət alıram. Çox vaxt tamaşa haqqında, müəyyən fikirlərlə bağlı, film çəkəndə, ssenari yazanda, bəzən mən özümü başa düşmək istəyəndə məsləhətləşirəm. Bəxtiyar müəllim bunu yaxşı bacarır. Adama elə suallar verir ki, sən özün-özünü başa düşürsən. Dostlarla görüşürəm. Pantomim Teatrına, həmçinin dəvət olunanda digər teatrların tamaşalarına baxmağa gedirəm. Amma hazırda yenə deyim, 14 ildir, teatrdan uzaqlaşmışam.

- Əvvəlki dövrdə rastlaşdığınız sadaladığınız problemlər indi də həmin davam edirmi?

- Çox güman ki, davam edir. Elə bir böyük dəyişiklik yoxdur. 15 il ərzində teatrımızda ciddi dəyişiklik görmürəm. Tək-tək uğurlar var. Məsələn elə tamaşalar var, görürsən ki, ölkə gündəmində marağa səbəb olub. Nihad Qulamzadə tamaşaları olur bəzən, Ziya Ağanın teatrında nələrsə olur. Amma təkəmseyrək hallarda. Hər teatrda olub belə hallar, amma belə bir ənənə hələ formalaşmayıb ki, gedək, teatra baxaq. Necə ki, deyilir: “Filan kino gəlib, gedək, baxaq”. Elə bir şey, təəssüf ki, tam formalaşmayıb. Maaşlar nisbətən qalxıb, amma inflyasiyanı nəzərə alsaq, aşağı - yuxarı eyni şeydir.

- Mesenatların sənətə dəstək verməsi ilə bağlı məsələyə toxundunuz. Bu, təkcə, kinoya aiddir, yoxsa ədəbiyyatda da, digər sahələrdə də belədir?

- İncəsənət deyək ümumi olaraq. Yəni, mən ancaq kinoya aid etmirəm. Ədəbiyyata, musiqiyə də aid etmək olar.

- Nə dəyişib əvvəlki dövrlərlə müqayisədə?

- Baxış dəyişib.

- Ümumiyyətlə, azərbaycanlı mesenata niyə sənətə pul vermək mənasız gəlir? Yoxsa bu, azərbaycanlının təbiətinə ziddir?

- Yox, zidd deyil, əsrin əvvələrində ediblər axı. Əsrin əvvələrində insanlar teatr tikib, yatırım edib tamaşalara. O dövrün aktyorları, incəsənət adamları necə yaşayıblar? “Leyli və Məcnun” tamaşaya qoyulub. Misal üçün, Cahangir Zeynalov öz evini teatra çevirib, gəlib orda məşq edib yemək yeyirmişlər. Demirəm, belə olmalıdır. Mesenatlıq Qədim Romadan bəri mövcud olan bir şeydir. İnsanlar mədəniyyətə, elmə pul yatırmağa başlayıb, Roma incəsənəti formalaşıb. İndi bu, yəqin, dəb sayılmır. Sahibkar fikirləşir ki, indi mən aparım əlli min, yüz min, iki yüz min verim ki, sadəcə, kino çəkilsin, kitab yazılsın, musiqi bəstələnsin. Ondansa, özümə təzə maşın alaram, yaxud da hansısa xanıma xərcləyərəm, misal üçün. Təəssüf ki, elə bir şey indi maraq dairəsində deyil. Əslində, maşın özün üçündür, sənət xalq üçün.

- Keçən əsrin əvvəllərini misal çəkdiniz. Məsələn, o dövrdə Azərbaycan da bir imperiyanın daxilində, aristokratiyası da rus aristokratiyasının əhatəsində idi deyə, onlara baxıb nümunə götürürdülər...

- İndi nümunəsi yoxdur. Bəlkə də, kimsə ənənə kimi başlasa, yenə də olar. İncəsənət adamlarının o qədər maddi durumu yoxdur ki, özləri eləsinlər. Bu ya qalır kiminsə - sahibkarın, biznesmenin vicdanına, ya da dövlətin. Məsələnin ikinci tərəfi də var. Yatırılan pullar da özünü doğrultmalıdır. Sahibkar pul vermir ki, Taleh getsin film çəksin, öz eqosunu məmnun eləsin. Doğrudan da, belədir.

Əlbəttə, birinci pul verilməlidir, ikincisi də, pulu alan adamlar da çox ciddi yanaşmalıdır. Tamaşa olaraq, kitab olaraq, film olaraq sənət nümunələri ortaya çıxarmalıdırlar. Doğrudan da, sənət yaratmaq eşqi olsa, bunun maddi olaraq bir uğuru olmasa da, yaxşı bir sənət nümunəsi ortaya çıxsa, insanlar heyifsilənməz.

- Əgər, doğrudan da, pul gəlsə, onu düzgün istiqamətdə xərcləyəcək, keyfiyyətli iş ortaya qoyacaq kollektiv varmı?

- Ona pulu xərcləyib baxmaq lazımdır. Kino çəkmək futbol oyununa mərc qoymaq kimidir. Elə Hollivud da 100 ildir var, hələ də çox şeyi dəqiq hesablaya bilmir. 300 milyon pul yatırır, film batır, 5 milyon yatırır, film uğurlu alınır. O, çox faktordan asılıdır. Kino bir insanın qərarından asılı deyil, bütün kollektivin sənətidir - Musiqi necə alınır, montajda nə baş verir, nə zaman kinoteatra çıxır, kinoteatra çıxanda həmin dönəmdə başqa hansı kinolar var, ölkədə gündəm nədir, müharibə varmı, yoxmu və sair...

- Siz teatrdan ayrılanda mənəvi atanız Bəxtiyar Xanızadə nə dedi?

- Açığı, hiss elədim ki, getməyimi istəmir. Amma məni saxlamaq üçün də əlində bir şey yox idi. Mən ona səmimi dedim ki, bax, səbəb budur. Bəxtiyar Xanızadə dedi ki, kişi pul qazanar. Mən sənə nəsə demirəm, nə vaxtsa qayıtmaq istəsən, teatrın qapısı sənə açıqdır. Mən də o eşqlə dedim ki, iki aya, üç aya qayıdacam. 6 il başqa sahədə çalışdım. Sonra bədən göstəricilərim Pantomim Teatrına heç uyğun gəlmədi. Artıq səhnədə o qədər rahat, yumşaq, elastik ola bilmirəm.

- Sonralar öz şirkətinizi qurub fərqli reklam çarxları çəkməyə başladınız. Ümumən, o şirkətin qurulmasında məqsəd kino sənayesinə keçid idi, yoxsa bu, sonradan formalaşdı?

- Mənim məqsədim həmişə kino olub. Çəkdiyim videolar bunun məşqi idi. Çünki ixtisasca aktyoram. Heç bir peşəkar praktikam olmayıb. Telefonla başlayıb çəkmişəm, öyrənmişəm. Əvvəl qeyri-peşəkar kamera, sonra nisbətən peşekar kamera, sonra peşəkar kollektiv... Belə-belə kollektivin özüylə formalaşdıq. Mən bilirdim, nə zamansa film çəkəcəm, amma gözləmədiyim anda oldu. Sırf “Zəhər tuluğu”nu mən heç onda planlaşdırmırdım ki, filmə çevirim. Sadəcə, Orxan Mərdan məni inandırdı ki, yaxşı film çəkə bilərik və çəkdik.

“Yüz production” olaraq bizim böyük bir kollektivimiz yox idi, 3 nəfər idik - Mən, Şaban və İman. Şaban həmişə prodüser və ssenarist olub, mən əlimdən gələn hər şey olmuşam, İman da operator. Üç nəfərə doqquz-on nəfərin işini görmüşük.

Bunu etməyə məcbursan. Biz başlayanda internetdə reklam anlayışı hələ tam formalaşmamışdı. Biz pionerlərik. Yutub, instaqram üçün reklam çəkmişik. Büdcələr də çox deyildi. Hamımız həm rejissor, həm aktyor, həm sürücü, həm fəhlə olurduq. Bu büdcəyə sığan keyfiyyətli iş çıxarmaq istəyi həmişə olub içimizdə. Mən elə ki hiss elədim, artıq çəkmək istəmirəm, reklamları saxladım. Uzun müddət reklam çəkmədim. Bilirdim ki, yola verəcəm. Sonradan yenə də rahatçılıq yarandı ki, artıq yola vermək istəmirəm, doğrudan, çəkmək istəyirəm və yenidən reklam çəkməyə başlamışıq.

- Sizi daha çox Əlixan Rəcəbovla müqayisə edirlər...

- ƏlixanRəcəbovla biz, demək olar ki, eyni vaxtda başlamışıq. Tam ayrı cəhətlərimiz olmasına baxmayaraq, hə, niyəsə, müqayisə edirlər. Həmişə bizi tərəzinin ayrı gözlərinə qoyub müqayisə edirlər. Çox vaxt eyni gözünə qoyurlar. Əksərən, ayırmırlar bizi.

Bilmirəm, çox güman ki, birgə işlərimiz də olub, Əlixan da bu işə çox ciddi yanaşır. Eşqlə işləyəndə mən onun azartını görmüşəm. Sadəcə, Əlixan həmişə tələsir, mən bir az ləngəm. O, “Luger”i çəkib, çox bəyənirəm, “Qaqli”nin birinci seriyasını çox bəyənirəm. Əlixan istedadlı və yaradıcı insandır. Yəqin, insanlar məni də elə görürlər və müqayisə edirlər. Əslində, tərzlərimiz fərqlidir. O mövzulara daha sərt toxunur, mən daha başqa formada. Hərəmizin bir tərzi var. İzləyicilərimizin 50 faizi eyni adamlardır. Onda qalan 50 faiz rusdilli auditoriyadır, məndə bilmirəm kimdir...

- Azər Aydəmirov sizin barənizdə deyir ki, Taleh daha çox fəlsəfi Avropa kontentini Azərbaycan filminə gətirmək istəyir və gətirir də. Sizin bu seçiminizin arxasındakı səbəb nədir? Həqiqətən də, istədiyinizə nail ola bilmisiniz?

- Yox, açığı, bilmirəm, Azər Aydəmir nəyə əsasən belə deyib, bəlkə, nəyisə oxşadıb. Avropa kontenti deyəndə də bilmirəm nəyi nəzərdə tutur. Açığı, belə bir arzu, məqsədim yoxdur. Mən daha çox istəyərəm ki, Azərbaycan kinosu çəkək. Bizim kinomuzun bir siması, tərzi formalaşsın. Sadəcə, təhtəlşüurda ola bilər, Avropa rejissorlarından ilhamlanıb nələrsə edim, amma sırf o tərzdə film olmayıb. Mən də Hollivud kinosu ilə böyüyənlərdənəm. Mən daha çox öz dilimi formalaşdırmaq istəyirəm. Baxanda onun müəllifinin mən olduğu bilinsin. Müəlliflik də budur. Bilmirəm, buna nə qədər nail olmuşam, ya yox, amma öz filmimizi formalaşdırmaq daha maraqlıdır.

- Kinoda öz dilini formalaşdıran tək-tük rejissorlardan biri, məncə, Vaqif Mustafayevdir. Siz onun “Fəryad 2” filmində çəkilmisiniz. O da kifayət qədər yüksək büdcəli film idi. Vaqif Mustafayev kimi peşəkarla çalışmaq təcrübəsi necə idi?

- Təklif gələndə çox sevindim. Onun filmlərini, tərzini, yumorunu çox bəyənirəm. Vaqif müəllim də çox qəribə adamdır. Onunla çalışmaq mənim üçün çox böyük təcrübə idi. Aktyor olsam belə, rejissorluq da edirəm. Mən onu çəkiliş meydançasında da müşahidə edirdim. Vaqif Mustafayev adi bir səhnəni belə çox maraqlı mizan verərək gülməli və maraqlı bir səhnəyə çevirə bilirdi. Sadəcə, bir səhnə var idi. Biz otağa girib hamımız oturmalıydıq. Orda rus personaj monitora baxıb deməli idi ki, “Qarabağ Azərbaycandır!” və durub getməli idi. Vaqif müəllim dedi ki, belə edək: Stullar orda olmasın, bu biri tərəfdə olsun, keçin, bir-birinizə stulları başınızın üstündən ötürün. Biz onu etməyə başladıq. Fikir verdim, elə bir xaos yarandı ki... Daha sonra hamımız oturduq, o xaos itdi və durub getdik. O an fikirləşdim ki, bu düşüncəyə gəlmək üçün mən çox əziyyət çəkməliyəm. Heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, bu səhnəni belə çəkmək olar. O baxımdan, Vaqif müəllim peşəkar və öz tərzi olan rejissorlardandır. Nəinki yaşayanlar arasında, bütün Azərbaycan kino tarixində üzdə olan rejissorlardan biridir. Elə rejissorlar Azərbaycan tarixində, təəssüf ki, çox azdır.

- Siz həm rejissor, həm aktyor, həm ssenarist, həm də videobloqersiniz. İstər Azərbaycan, istərsə də dünya film sənayesində kumiriniz kimdir?

- Nədənsə, özümü biləndən heç vaxt bir adama bağlanmamışam. Yəni, radikal olaraq, bu hamısından yaxşıdır - deyə düşünməmişəm. Çünki həmişə daha yaxşısı var. Məni formalaşdıran, bəyəndiklərim ilk dövrlərdə Çarli Çaplin olub. Emir Kusturitsa rejissor olaraq zövqümə uyğun olub. Aktyor olaraq Qarri Oldman çox xoşuma gəlib. Zaman-zaman Kusturitsanın, Əsgər Fərhadinin filmlərini bəyənə bilərəm, baxmayaraq ki, tamamilə fərqli janrlardır. Bu tərəfə qayıtsaq, “Hababam sınıfı”nı, Fellininin “Yol” kinosunu da bəyənirəm.

- Taleh bəy, maraqlısı budur ki, nədənsə kino sahəsindən olan müsahiblərimin, demək olar ki, hamısı antoqonist rolu sevir və Qari Oldmanın da adını çəkir. Bunun səbəbi nədir?

- Çox güman ki, Qari Oldman antoqonist rolu çox yaxşı oynayıb deyə belədir. Protoqonist obrazlar məni o qədər də cəlb eləmir. Misal üçün, o, “Beşinci element”, “Leon the Professional”, “Drakula”da da oynayıb. Amma belə bəyənib ardıcıl şəkildə izlədiyim, arxasınca düşdüyüm aktyor və ya rejissor olmayıb.

- Niyə filmlərimiz dünya səhnəsinə çıxmır? Problem nədədir?

- Əslində çıxır, sadəcə, Azərbaycanın xəbəri olmur. Bizim, sadəcə, kinodan yazan, bunu dərindən bilib populyarlaşdıran jurnalistimiz çox azdır. Hazırda bir filmimiz Tokio Film Festivalındadır. Hilal Baydarovun filmi keçən il Venesiyada əsas müsabiqədə yarışdı. Azər Quliyevin filmi Kann Film Festivalında qısametrajlı filmlər siyahısına düşüb. Bu insanlar ulduz olmalıdır. Bu insanları media elə təqdim etməlidir ki, izləyicilər desin ki, bizim belə adamlarımız var. Daha bir nümunə kimi Elvin Adıgözəlovun “Mənim sehrli dünyam” filmi Braziliya Film Festivalına getmişdi. Belə adamlar var və zarafat deyil. Sadəcə, bu insanlar işıqlandırılmır. Millimiz elə bil, dünya çempionatına düşüb. Hilal Venesiyaya düşəndə milli yığmamız Avropa liqasında oynayır elə bil, başa düşürsünüz? Bu səviyyədə olan hadisələrdir. Amma bu söhbətlər ancaq məhdud çevrədə dolaşır. Düzdür, tamaşaçı bilməyə bilər Kann, Tokio Film Festivalı nədir? Amma bunları media orqanları tirajlasa, bilinər.

Mütəmadilik olmalıdır. O televizoru, sosial şəbəkəni açıb bunu görsə, bilər. Avroviziya 50-ci illərdən var, biz bilmirdik. Gör bizə necə təbliğ olundu ki, biz onun vacibliyini başa düşdük. O da yarışmadır da...

- Hər şeyi dövlət eləməlidir?

- Sadəcə dövlət yox.

- İmkanınız olsaydı, müasir kino sənayemizdə hansı dəyişiklikləri edərdiniz?

- Bunu bu yaxınlarda məndən soruşmuşdular... Mən söz haqqını yaşlı kino adamlarından alardım. Çünki gənc kino adamlarının ən çox şikayət etdiyi şey budur: “Yaşlılar imkan versəydilər, kino çəkərdik”. Mənim heç vaxt onlardan yolum keçməyib. Onların qərarları mənim yaradıcılığıma təsir etməyib.

- Bəzən biz yalnız videobloqerliklə məşğul olan adamları filmlərdə, səhnədə, kamera qarşısında görürük. Ümumiyyətlə, qeyri-peşəkar şəxslərin kamera qarşısına keçməsinə, filmlərə çəkilməsinə münasibətiniz necədir?

- Normaldır, niyə çəkilməsinlər ki? Əgər rejissor onu görmək istəyirsə, niyə onu çəkməsin? Və Azərbaycanda nə qədər alternativ var ki? İndi Azərbaycanda, ümumən, film çəkənlərin çoxu bu sahədən çıxmamış, uğurlu adamlardır. Məsələn, Emil Quliyev polisdir, amma qəşəng filmlər çəkir. Əlixan Rəcəbov aviasiya ixtisasını bitirib. Amma aktyorluğu da, rejissorluğu da göz önündədir. Azər Aydəmirin özü aktyorluğu bitirməyib, amma yaxşı aktyordur. Həmçinin təhsil almış yaxşı aktyor və rejissorlar var. Dünya təcrübəsində də bir çox aktyor və rejissorlar var ki, məktəbini qurtarmasa da, istedadlı və peşəkardırlar. Normal baxıram. Biz bilmirik, niyə o obraz üçün o seçilib? Bəlkə, onun bacardığı elə bir şey var, rejissor onu görüb. Bilirsiniz, niyə deyirəm? Produksiyaya çox vaxtımız yoxdur, kastinq edək, bu obraz üçün 7 nəfər gəlsin, dəyərləndirək və sair. Bu, onu edə bilirsə, bacarırsa, bunu çəkək, vəssalam. Bizim büdcələrimiz bizə aylarla hazırlaşmağa imkan vermir.

- Ümumiyyətlə, səhnəyə çıxmaq, filmlərdə çəkilmək üçün aktyorluq təhsili vacibdir?

- Yaxşı olar, amma məcburi deyil.

- Sanballı aktyorun yetişməsi üçün bizdə mühit var?

- Aktyor, ümumiyyətlə, plastilindir. Azərbaycanda kino çəkmək üçün mühit yaxşı deyil. İstənilən sahə üçün belədir, nəinki aktyorluq. Belə formalaşmış bir məktəbimiz yoxdur ki, ordan aktyor çıxsın. Müəyyən aktyorluq kursları var, İncəsənət Universiteti var və sadəcə, sənətini sevib, təcrübə keçib bu yola gələnlər var. Sırf bir mərkəz yoxdur.

- Olubmu ki, hansısa layihənizə görə peşman olmusunuz, yaxud sizə ciddi irad gəlib?

- Müəyyən filmlər var ki, orda rol aldığım üçün çox peşmanam. Belə filmlər kifayət qədər çoxdur. Çünki karyeramın əvvəlində rol təklifi gələndə mən görməmiş kimi hamısını qəbul edib, janrıma, tərzimə uyğun olmayan bir neçə filmə çəkilmişəm. Peşmanlığım var. Keçmişə - öz çəkdiklərimə baxanda bir çoxunu bəyənmirəm. Amma başa düşürəm ki, o dövrdə mən öyrənirdim. Adicə “Zəhər tuluğu”na baxanda insanlar nə qədər bəyənsə də, ordakı sözlər mənə çox naşı, plakat gəlir. Heç xoşuma gəlmir. Amma bunu artıq etmişəm. Özümü mütləq bəyənmirəm. Ən sevdiyim işim ən axırıncı işimdir. Ondan sonra nə çıxacaqsa, yəqin, ən çox onu bəyənəcəm. Daim inkişaf etmək istəyən, daha yaxşısına çalışan biriyəm. Ona görə də, ümumi götürsək, lap köhnələrdən, məsələn, “Ortastatistik Rasim”ə baxanda utanmıram, onu sevirəm. Amma ona baxanda da deyirəm ki, kaş burasını belə edərdim, kaş buna belə yanaşardım. Bir çoxuna baxanda demirəm ki, mən bunu niyə çəkdim. Amma deyirəm ki, kaş daha yaxşı çəkərdim.

- "Zəhər tuluğu" layihəsi ciddi göstəricilərə malikdir. Onun bu uğurlu çıxışı nə ilə bağlıdır?

- Ümumiyyətlə, onun birinci və ikinci seriyasının maliyyəsi az idi. Məncə, layihənin uğuru güclü personajdır. Düzdür, ssenarisində yaxşı zarafatlar, müəyyən hazırcavablıqlar var. Sadəcə, personajı insanlar çox bəyənmir. Elə filmdən sonra bunu Bəxtiyar Xanızadə ilə müzakirə edəndə mənə agah oldu. Sən demə, insanların belə bir xarizmatik personaja ehtiyacı var imiş. Çünki o dövrə qədər bizim filmlərdə baş rol ya zəif, ya saxtakar, ya da “moşennik” olur. Amma, çox güman ki, Azərbaycan tamaşaçısı sözün düzünü deyən, haqqa görə müdirinə kəllə atan, sözü birbaşa deyən, heç kəslə məsafə, pərdə saxlamayan, mərd personaja ehtiyac duyurmuş. Ona görə də, personaj öz yerini tutdu.

- Ədəbiyyatla aranız necədir? Sevdiyiniz müəlliflər kimlərdir?

- Yaxşıdır. İndi daha az oxuyuram, amma əvvəllər kifayət qədər mütaliə etmişəm. Təəssüf ki, dünya ədəbiyyatına nisbətən Azərbaycan ədəbiyyatını daha az oxumuşam. Amma Mirzə Fətəli Axundovun bütün pyeslərini oxumuşam, Fərman Kərimzadəni bəyənirəm, bu yaxınlarda İsa Muğannanın “Yanar ürək” əsərini oxumağa başlamışam. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevi, Hüseyn Cavidin pyeslərini, Sabirin “Hophopnamə”sini də oxumuşam. Bizim ədəbiyyatımız daha çox nəzm üzərində qurulub. Amma nəsrimiz kifayət qədər populyar deyil. Məsələn, uşaq vaxtı Bəxtiyar Vahabzadənin “Payız düşüncələri” ni oxumuşam. O şeirləri neyləyəcəyimi bilmirəm. Müasir ədəbiyyatdan Aqşin Yeniseyin “Tarix və tale” kitabını yarısına qədər oxumuşam. Təəssüf ki, bu kitablar mənim 20 yaşlarımda yox idi. Əvvəlki dövrlərdə daha çox oxuyurdum. Bulqakovun bütün əsərlərini, Dumbadzenin əsərlərinin 90 faizini oxumuşam. “Səfillər”i indi oxuyuram, o da mənim səhvimdir. Aktyorluq oxumuşam deyə, biz daha çox pyes oxumuşuq. Lope de Veqa, Şekspir, Çexov və sair. Kifayət qədər bazam var, amma roman oxumaq həvəsi mənə sonradan gəlib. Uşaq vaxtı povestlər, hekayələr, univeristet zamanı pyeslər oxumuşam. Bizim ixtisasımız bunu oxumağa vadar edirdi. Paralel olaraq, Den Braunu, Paulo Koelyonu - nə ki dəbdədir və əlimə keçir, oxumuşam. Çox peşmanam ki, Tolstoyu çox az oxumuşam. Tolstoyun “İvan İliçin ölümü”nü oxuyandan sonra onun böyüklüyünü qəbullandım. Düzdür, başımdan böyük danışdım, amma belə bir söz dedim: “Başqa yazıçıların əsərləri indi mənə inşa kimi görünür”. Elə bildim ki, başqaları inşa yazıb, əsl əsər belə yazılmalıdır. İndi mən ancaq qulaq asıram. Maşınla harasa gedəndə yarım saat dinləyirəm. Bir neçə audiokitaba qulaq asmışam. Məni ədəbiyyat oxuyan saymaq olar, amma “kitab qurdu” demək olmaz.

- “Zəhər tuluğunda” canlandırdığınız Adil obrazına öz xarakterinizdən qatdığınız nəsə varmı?

- Məni tanımayan adamlar elə bilir ki, elə Adil kimiyəm. Bəzən adamlar yaxınlaşır ki, zəhərləməyəcəksən məni? Heç elə adam deyiləm. Hamıya qarşı mülayiməm, özümdən asılı deyil. Kiminsə xətrinə dəyməyi, pərt etməyi heç xoşlamıram. Amma kimsə məni əsəbiləşdirəndə bildiyiniz “Zəhər tuluğu” ortaya çıxır. Acı söz, zəhərli kəlmə söz... O da çox nadir olur.

2016-cı ildən bəri videolar çəkirəm, 2017-ci ildən film istehsalıyla məşğuluq, 8 il ərzində mən cəmi 2 dəfə qışqırmışam, əsəbiləşib insanları acılamışam. Görün, nə qədər çəkiliş olub? Yəni, məni o hala çatdırmaq bir az çətindir.

- Onda sizi o hala çatdırmamış biz də müsahibəni sonlandıraq...

- Məncə də... (gülür)

Foto: İlkin Nəbiyev

• "Netflix" ulduzu anasının 11 yaşı olarkən dünyaya gəlib
• Bakının payızları - İlhamə Həkimoğlunun hekayəsi
• "Mahnının bu şəkildə təqdim olunması Azərbaycan kişisinin təhqir edilməsidir..." - İrəvanda qalmayan xalın sirri