Bu il tanınmış yazıçı Vladimir Nabokovun məşhur “Lolita” əsərinin nəşrindən 70 il ötür.
Kulis.az bu münasibətlə Andrea Pitzerin “Vladimir Nabokov - Yazarın gizli tarixi” kitabından “Lolita” əsəri haqqında yazını təqdim edir.
Bir neçə nəşriyyatdan rədd cavabı alan Nabokova əsərində dəyişiklik etməyi belə təklif etmişdilər.
Nabokov isə əsərinə kimsənin qarışmayacağını söyləyincə, Amerika nəşriyyatları da “Lolita”ya əl vura bilməyəcəklərini bildirmişdilər.
Vladimir Nabokova şöhrət qazandıran bu roman – “Lolita” arvadından ayrılmış orta yaşlı Avropalı Humbert Humbertin azyaşlı qızlara duyduğu heyranlığı və cinsi ehtirasını anlatır.
Humbert uşaqlıq məhəbbəti Annabel Leyi xatırladan on iki yaşlı Lolitanı görəndə qarşısını ala bilmədiyi eşq macərasının qığılcımını yandırmış olur.
Nabokovun ən çox sevilən, ən çox tənqid edilən, ən çox səs gətirən romanı “Lolita” yazılma prosesindən çox, nəşr prosesi ilə müəllifi məşğul etmişdi.
Nabokov romanı tamamlayanda dövrünün çox-çox irəlisində duran cəsarətinin fərqində idi. Qarşılaşacağı çətinlikləri də az-çox görürdü. “Lolita”nın Amerikada qəbul olunması uzun çəkdi.
Nəşriyyatların romanla bağlı ciddi tərəddüdləri vardı. Onlar düşünürdülər ki, “Lolita”da təsvir edilən Humbertin daxili dünyasını kimsə anlamayacaq, onu sadəcə bədheybət adlandıracaqlar.
O dövrün ictimai şərtləri içində Humbertə haqq qazandıran, ona rəğbət bəsləyən hər kəs pis qarşılanacaqdı.
Nəşriyyatlar oxuduqları əsərin yüksək ədəbi dəyərə malik olduğunu qəbul etsələr də, onu nəşr etməkdən çəkinirdilər. Nabokovun amerikalıları rahat kreslolarından qaldıraraq onları narahat edəcək bir romanla meydan oxumasını qəbul etmirdilər.
Redaktorlar öz aralarında fikir ayrılığına düşmüşdülər. Roman çap olunsa belə, Humberti neçə nəfərin anlayacağı sualı hamını təşvişə salırdı. Bir neçə nəşriyyatdan rədd cavabı alan Nabokova əsərində dəyişiklik etməsi belə təklif olunmuşdu.
Bəzi redaktorlar kitabın pornoqrafik olmadığını, gizlədilməsinə ehtiyac duyulmadığını, əks halda gizlədilən romanın qadağan edilən romanla eyni taleyi paylaşacağını desələr də, digər tərəfi inandıra bilməmişdilər.
Uzun illərin zəhmətindən sonra üzə çıxardığı əsər üçün ümidini itirən Nabokova tənqidçi dostu Edmund Uilsonun həyat yoldaşı Elena Avropaya getməyi məsləhət görmüşdü.
O, Avropada bu cür kitabların çap qaydalarının daha rahat olduğunu, Lolitanı qəbul edəcək nəşriyyatların tapılacağını düşünürdü. Nabokov ümidlə Avropaya üz tutdu.
Fransada məşhur “Olympia” nəşriyyatının sahibi Girodias, yüksək ədəbi dəyərə sahib, lakin pornoqrafik əsər kimi qiymətləndirdiyi “Lolita”nı çap etməyə hazır olduğunu söylədi.
Nabokov Girodiasın təklifini qəbul etdi və beləliklə, Lolita Fransada ədəbiyyat dünyasına daxil oldu.
Londonda yayımlanan “Sunday Times” isə romanı “yolundan çıxmış saf pornoqrafiya” adlandırdı.
"Lolita"nın Amerika ilə tanışlığı əvvəlcə gizli yollarla baş verdi. Romanı gizlicə Amerikaya gətirməyə çalışanlar iki dəfə gömrükdə yaxalandılar. Ancaq kitaba göstərilən böyük maraqdan sonra Amerika nəşriyyatları Nabokovla danışıqlara başladılar.
Nabokov əsərinin pornoqrafik deyil, yüksək ədəbi dəyərə malik bir roman olduğunu vurğulayan bir önsöz əlavə etməklə nəşriyyatlarla barışdı. Uzun müddət gözlədiyi təsdiqin sevincini yaşayarkən, oxucuların anlamadığı məqamlar ortaya çıxdı.
Nabokovun Humbert kimi bir obraz yaratmaqda məqsədi sual altına alındı, bu obrazın təmsil etdiyi düşüncələr romanın taleyini dəyişdi. Roman gənc Amerikanı aldadan yaşlı Avropanı, yoxsa əksinə, yaşlı Avropanı pozan gənc Amerikanı simvolizə edirdi?
Özünü Humbertin yerinə qoyanlar doğrudanmı bədheybət idilər? Valideynlər qızlarının gözlərinin belə romanlarla açılmasını əxlaqdan kənar hesab edirdilər.
Nabokov isə tərəddüd içində qalanlara belə bir gözəl məsləhət verirdi: “Dəyərli oxucu özünü oxuduğu kitabdakı kişi və ya qadınla deyil, o kitabı quran, yaradan təfəkkürlə eyniləşdirir.”
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/kulis_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
