Kulis.az Xəyyam Rəfilinin yeni yazısını təqdim edir.

Haradan başlamalı olduğumu özüm də bilmirəm. Ədəbiyatın tərifindənmi, janrların sərhədlərindənmi, dilin imkan və istifadə qaydalarındanmı? Belə görürəm ki, artıq bütün şablonlar, sərhədlər, çərçivələr və qaydalar keçmişin rəflərində tozlanmaqdadır. At izi it izinə qarışıb. Uzun hekayə yazıb, adını roman qoyan kim, essevari mətn düzüb-qoşub, adını hekayə qoyan kim, bədiiliklə dokumentalizmin arasında qalıb, adını avtofiksiya (autofiction) qoyan kim, hələ şeiri demirəm. Bu hərc-mərcilikdə ədəbi tənqid də heç kimə lazım olmayacaq. Tənqid edə biləcəyi forma, məzmun, dil, üslub adında bir şey qalmayıb artıq. Ən maraqlısı da odur ki, hansı yazıçıya deyirsən sənin yazdığın mətn hekayə deyil, qayıdır ki, hekayənin kriteriyaları nədir? Bu sözü deyəndən sonra “Hərb və sülh”ün hekayə olduğunu, “6-cı palata”nın roman olduğunu, “Qara paltarlı qadın”ın poema olduğunu iddia eləməyə hansı maneə qalır? Bir nəsnənin adı varsa, vəsfi də var. Hekayə deyəndə, ağlına roman gəlmirsə, deməli, hekayənin özünəməxsuz tələbləri və çərçivəsi var. Hələ yazılan mövzular və imkanlarının dibində istifadə olunan dildən danışmıram. Hadisələrin gələcəkdə baş verməsi, qəhrəmanlardan bəzilərinin robot, ya süni intellekt olması yazılan mətni müasir hekayə etmir. Madam texnoloji inkişafdan, gələcəkdən əsər yazırsan, əziyyət çək istifadə etdiyin dili də ən yüksək səviyyədə işlət. Mağara insanının dilində gələcək texnologiyalar haqqında yazılan mətn bir tərəfini ildırım vurmuş ağaca bənzəyir. Texnoloji yenilikləri bilmək, gələcəkdə bizi nələrin gözlədiyini öyrənmək istəyən, youtubda bir saatlıq video açıb, yüz səhifəlik mətnin məlumatını ala bilər. Adını ədəbiyyat qoyduğumuz mətnin bu məlumatlardan yeganə fərqi bədiiliyidir ki, bu da dilin imkanlarıyla ərsəyə gəlir. Demirəm yeni əsərlər Axundovun dilində, Əkrəmin estetikasında yazılsın. Hünərin çatır, yazdığın mövzunun səviyyəsinə dili də qaldır. Klassik dili bəyənməyib, ondan da əvvəlki primitiv üsluba getmək yenilik deyil, əzizlərim. Gerilikdi. Bir addım irəli, iki addım geri ifadəsi burda tam yerinə düşür.

• İranda konsul işləyən, "xalq düşməni" kimi güllənən qardaşlar - SSRİ onları necə ələ keçirdi?
• Psixiatr Nadir İsmayılov: "Hipnozun təsirində adam nə gəldi, danışa bilər..." - Müsahibə
• "Bir kəmər, bir yol" filmi nümayiş olundu