“Sovremennik” – 1836-66-cı illərdə Peterburqda işıq üzü görən ictimai-siyasi və ədəbi jurnal. 1843-cü ilə qədər ildə 4 dəfə, sonra isə hər ay çıxıb. Jurnalda şeir, nəsr, tənqidi məqalə, tarixi, etnoqrafik və s. dərc olunub.

Jurnalın təsisçisi A.S. Puşkin olub. İşləmək üçün cəlb olunanlar arasında Qoqol, Vyazemski, Odoevski və başqa imzalar olub. Puşkinin vəfatından sonra jurnal tənəzzülə uğradı, 1838-ci ildən onu nəşr edən P.A. Pletnyov 1847-ci ildə “Sovremennik”i N.A. Nekrasov və İ.İ. Panevə verdi.

Nekrasov “Sovremennik”ə Turgenev, Qonçarov, Qertsen və Oqaryovu cəlb etməyi bacardı. Ç. Dikkensin, J. Sandın və başqa Avropa yazıçılarının tərcümələri jurnalda yer aldı. 1847-48-ci illərdə rəsmi redaktor A.V. Nikitenko, ideoloji rəhbər V.Q. Belinski oldular.

Jurnalın proqramını müəyyən edən məqalələr isə daha çox müasir realist tənqid, inqilabi-demokratik ideyaların təbliği, realist sənət uğrunda mübarizə idi. Jurnalın 1848-ci ildə tirajı 3.100 nüsxə idi.

Gertsenin mühacirəti, Belinskinin vəfatı, siyasi reaksiyalar və senzura 1848-ci ildən başlayaraq jurnalın nəşrini daha da ağırlaşdı.

Elə bu mərhələdə (1848-1855) “Sovremennik” ədəbiyyata daha çox üstünlük verir, Tolstoy, Turgenev, Nekrasov kimi yazıçıların əsərlərini, Qranovskinin, Solovyovun elmi yazılarını dərc edir.

“Sovremenniki”in ən işıqlı dövrü isə 1854-62-ci illər arasında oldu. O zaman nəşrə Çernişevski və Dobrolyubov rəhbərlik edib. 1858-ci ildən jurnal mühafizəkar və liberallar arasında polemika yaradır, inqilabi demokratiyanın ideya mərkəzi olur. Bu illərdə onu siyasi jurnal kimi qəbul edirlər.

“Sovremennik” bu illərdəki təbliğatı ilə feodal sisteminin məhv olmasında müstəsna rol oynayıb.

1860-ci illərdə “Kolokol”la (Rusiyanın ilk inqilabi qəzeti – Avropada buraxılıb – V.Q.) kəndli inqilabının gələcəkdə Rusiya demokratiyası üçün problemlər və müxtəlif anlayışlar gətirəcəyinə dair fikir ayrılığına düşürlər.

İnqilabi siyasət yürütmək redaksiyada siyasi bölünməyə səbəb olur – liberal təmayüllü Tolstoy, Turgenev və Qriqoreviç jurnalı tərk edirlər. Elə həmin il tiraj 7.126 nüsxəyə qədər artır.

1859-ci ildə Dobrolyubov “Sovremennik”in tərkibində satirik əlavə olan “Svistok”u təsis edir. Lakin onun ölümü (1861) jurnalın 1862-ci ilin iyun ayına qədər, yəni 8 ay nəşr olunmamasına səbəb oldu. 1862-ci ildə Çernışevskinin həbsi isə ciddi zərbə oldu. 1863-cü ildə Nekrasov jurnalı yenidən nəşr etdirməyə başlayır.

Redaksiya heyətinə cəlb etdiyi M.E. Saltıkov-Şedrin, M.A. Antonoviç, Q.Z. Elissev, A. N. Pıpin sayəsində jurnalın siyasətində dəyişiklik baş verir və “Sovremennik” ən yaxşı demokratik jurnallardan birinə çevrilir. 1863-1866-cı illərdə bir çox tanınmış yazıçıların əsərləri jurnalda çap olunur.

1866-ci ildə isə “Sovremennik” bağlanır. Onun başladığı işi Nekrasov nə Saltıkov-Şedrin “Oteçestvennıe zapiski”də davam etdirirlər.

Hazırladı: Vüqar QURDQANLI

• "Mahnının bu şəkildə təqdim olunması Azərbaycan kişisinin təhqir edilməsidir..." - İrəvanda qalmayan xalın sirri
• “Faşizm qadın və kişi arasındakı münasibətdə başlayır…” - İngeborq Baxman
• “Gündəmlə bağlı nəşrlərin uçqunu altında əzilərkən..." - Beyin rahatlığını haradan tapaq?