Bu gün norveçli rəssam Edvard Munk doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə rəssamın əsərləri ilə bağlı materialı təqdim edir.

“Qışqırıq” – 1893

Edvard Munkun ən ikonik əsəri olan “Qışqırıq” insanın daxili sarsıntısının bədii manifestidir. Munk bu rəsm əsəri üzərində işləyərkən Norveç səmasının qırmızıya çalan qəribə rəngini “təbiətin qışdırığı” kimi təsvir etmişdi. Rəsm modern insanın qorxu və tənhalığının simvoluna çevrilib. Köhnə Avropa sənəti içində belə bir çılğın emosiyanı bu qədər açıq göstərmək o dövr üçün cəsarət tələb edirdi. Mənzərənin fonundakı körpü insanın içindən keçən yarımçıq bir keçid təsiri yaradır. Bu tabloyu ilk dəfə görən hər kəs sanki öz ruhundakı səsin rəngləşdiyini hiss edir. Təsadüf deyil ki, bu əsər XX əsrin “ümumi psixoloji portreti” adlandırılıb.

“Madonna” – 1894–1895

“Madonna” Munkun qadın bədəni ilə ölüm arasındakı münasibəti araşdırdığı ən mübahisəli əsərlərdəndir. Rənglərin bu qədər mistik bir işığa çevrilməsi tabloya dini kadrların profan bir versiyasını verir. Munk qadını müqəddəs ananın simvolu kimi yox, həyat və ölümün qovşağı kimi təsvir edir. Ətrafdakı qara fon sanki bədənin içindəki sirrin sonsuzluğunu nümayiş etdirir. Qadının başının arxasındakı qırmızı halo klassik müqəddəslik deyil, ehtirasın yanan dairəsidir. Bu rəsmdə həm cazibə, həm də varlığın ağrısı yan-yana dayanır. Rəssamın “Qadın həm həyat, həm ölümün başlanğıcıdır” fikri elə bu əsərin özüdür. Muzeydə qabağında dayananda insanda qəribə bir narahatlıq və heyranlıq yaranır.

“Vampir” və ya "Sevgi və əzab" – 1895

Bu əsər Munkun münasibətlərdə ağrı hissini simvolik şəkildə göstərdiyi əsərdir. Qırmızı saçlı qadının kişini qucaqlaması həm şəfqət, həm də emosional boğulma kimi görünür. Munk bu tablonu “sevginin qaranlıq tərəfi” adlandırmışdı. Qadın fiqurunun saçlarının qan rəngi seçilməsi təsadüfi deyil – bu, ehtirasın dağıdıcı gücünü göstərir. Rənglərin yumşaq fırça ilə verilməsi sanki emosional işgəncənin bulanıq təsvirini yaradır. Kişinin qaranlıq silueti onun içindəki çöküşü göstərir. Bu əsərə baxdıqca insan sevilməyin və sevmənin bəzən necə ağır ola biləcəyini hiss edir.

“Qısqanclıq” – 1894

Munkun münasibətlərdəki psixologiyasına ən açıq toxunan əsərlərindən biridir. Ön plandakı kişinin saralmış üzü qısqanclığın insanı daxildən çürüdən təbiətini göstərir. Arxa planda sevgi səhnəsi dramatik kontrast yaradır. Munk burada emosiyanın özünü deyil, onun insan üzündəki izini çəkir. Rənglərin boğucu qarışıqlığı əsərin içində daimi bir gərginlik yaradır. Bu tablo insanın öz güvənsizliyinin nə qədər dağıdıcı ola biləcəyinin vizual dərsidir. Munkun “Eşq yalnız gözəllik deyil, həm də zəhərdir” fikri bu əsərdə canlıdır. Hər baxan öz həyatından bir qısqanclıq xatirəsi xatırlayır.

“Melanxoliya” – 1893

“Melanxoliya” Munkun depressiyanı rəng və forma ilə ifadə etdiyi ən səmimi əsərlərdən biridir. Dəniz kənarında oturan kişi fiquru tamamilə öz düşüncələrinin içində donub qalıb. Munk dənizi burada emosional boşluğun metaforası kimi istifadə edir. Əsərin solğun tonları insan ruhunun yorğunluğunu göstərir. Arxa plandakı həyat səhnəsi isə qəhrəmanın bu həyatdan uzaqlığını vurğulayır. Melanxoliya burada yalnız kədər deyil, həm də düşüncənin qaranlıq labirintidir. Bu əsərə baxanda sanki insan özü ilə tək qalır.

“Xəstə uşaq” – 1899–1900

Bu rəsm Munkun şəxsi travmasının ən açıq vizual izidir. Uşaqlıqda bacısının ölümünü görməsi onun bütün yaradıcılığına nüfuz etmişdi. Rəsm xəstəlik və ayrılığın həyatdakı dəyişməzliyini göstərir. Fırça vurğularının qeyri-sabitliyi emosional gərginliyin əksidir. Ananın əyilmiş fiquru bu tablonu insan kədərinin ən incə ifadələrindən birinə çevirir. Rənglərin qeyri-real solğunluğu ölümün sükutunu hiss etdirir. Munk özü bu əsəri çəkəndə “kətan ağlayırdı” demişdi.

“Həyat rəqsi” – 1894

“Həyat Rəqsi” Munkun qadın, sevgi və zaman haqqında üçlü fəlsəfəsinin simvolik tablosudur. Eyni qadının üç fərqli vəziyyətdə təsviri həyatın üç mərhələsini göstərir. Ağ libaslı qadın gəncliyi, qırmızı libaslının ehtiraslı sevgini, qara libaslı qadının isə sonu – ayrılığı simvolizə etdiyi deyilir. Munk rəqsin özünü taleyin ritmi kimi göstərir. Dəniz kənarındakı atmosfer insanın zaman axını qarşısında acizliyini vurğulayır. Bu əsərin emosional strukturu çoxlaylıdır: həm nostalji, həm xoşbəxtlik, həm itki yan-yana dayanır. Munk deyirdi ki, “həyatın özü də üç rəngli bir rəqsdir”. Muzey bu əsəri tamaşaçı üçün bir meditasiya anına çevirir.

“Kül" – 1894

Bu əsər münasibətin dağılması sonrası yaranan ruh dağıntısını ən çılpaq formada göstərir. Qadın ön planda qürur və qəzəbin qarışığı ilə dayanır. Arxadakı kişi isə emosional çöküşün vizual izidir. Munk münasibətlərin tükəndiyi anın psixologiyasını rənglərin kontrastı ilə verir. Qadının ağ libası günahın yox, emosional qırılmanın simvoluna çevrilir. Qaranlıq fon insanın içindəki sükutun boğucu olduğunu göstərir. Bu tabloya baxanda insan sanki ayrılığın odunu yenidən hiss edir. Muzeydə bu əsər qarşısında ən çox dayanılan tablolardan biridir.

“Körpüdəki qız" – 1893

Bu əsərdə körpü həyatın dəyişmə anlarını simvolizə edir. Qızın üzərinə düşən ay işığı isə masumluğun işığı kimi görünür. Rəsm sakitdir, lakin dərin bir nostalji hissi verir. Rənglərin yumşaqlığı obrazın emosional zərifliyini önə çıxarır. Munk burada gəncliyi həm gözəl, həm keçici bir hal kimi verir. Bu tabloya baxanda insan öz keçmişindən bir kadr xatırlayır. Nümayiş olunduğu muzeydə bu əsər sakitliyin estetik təcəssümü kimi təqdim olunur.

• Tanınmış aktyor "Həqiqi detektiv"in baş rolunda
• Ronda Berndən növbəti kitab gəlir
• “ABBA” 39 ildən sonra 5 yeni mahnı buraxacaq