Kulis.az Vüqar Vanın "Şahid" hekayəsi haqqında ədəbiyyat adamlarının fikirlərini təqdim edir.

Şərif Ağayar:

"İncə duyğularla yazılmış sadə, estetik, oxunaqlı bir hekayədir. Sevgi ilə oxudum. Təbrik edirəm".

Mətanət Vahid:

Vüqar Vanın “Şahid” hekayəsi, ilk növbədə, fokalizasiya dəyişikliyi ilə diqqətimi cəlb etdi. Müəllif oxucunu əvvəlcə sanki ətraf aləmdən qopmuş uşağın interyerinə - məsum və azad dünyasına gətirir. Balacanın gah hoppanması, gah dombalaq aşması, gah təsbehlə oynaması və s. şıltaqlıqları qadağaların utancaqlıqla pozulduğu müqəddəs məkanın süst atmosferinə canlılıq qatır. Sonra uşağın kişi və qadını görüb izləməyə başlaması kimi qəfil bir keçidlə fokus pəncərədən çölə - mətnin bətnindəki sirr istiqamətinə yönəlməklə hekayənin ritmini də dəyişir.

İstər yaş fərqi və qızın çox gözəl olması səbəbilə görünüşlərindəki təzadla, istər davranışları ilə uşaqda müəmma yaradan kişi və qadın and içmək üçün məscidə təşrif buyurublar. Uşaq üçün səbəb sona qədər məchul qalsa da, oxucu bu iki obrazı birlikdə məscidin həyətində görəndən mətləbi anlamağa başlayır. Amma şahid nəyə şahidlik etdiyini bilməyən uşaqdır axı, oxucu deyil. Gələn cütlük Qurana and içməklə mənəvi əhəmiyyətli ritualı yerinə yetirsə də, ağlı kəsməyən uşağı şahid tutmaqla birliklərinin bünövrəsini yalanla qoyur.

Uşağın bütün diqqəti isə gənc qadının ağlı başdan alan gözəlliyinə yönəlib: “heyranlıqla baxdığı üçün onun nəyə görə and içdiyinə fikir vermədi”. Hekayədə qadının gözəlliyi “mənzərə” sözü ilə ifadə olunur: “Uşaq ilk dəfə belə gözəl mənzərə ilə qarşılaşırdı.” Balacanın gördüyü “məhdud” mənzərə ilə oxucunun izlədiyi geniş panoram miqyasına və məna qatlarına görə fərqlənir.

Uşağın şahidliyi “Ayın şahidliyi”nə bənzəsə də, hekayənin mahiyyəti uşaqdan kənarda deyil, əksinə, onun gözlərində\baxışındadır. Yaşlı kişi ilə evlənən bu qadın bunca gənc və gözəl olmasaydı, uşağın şahidliyi ilə Allahın evində “Allahı aldatmağa” çalışmazdılar. Çünki qadını Qurana and içdirən kişi şəriətə görə, həddi-büluğa yetməyən uşağın şahidliyinin qəbul olunmadığını da bilir. Beləliklə, “Şahid” hekayəsi bədii sirri baxış bucaqlarının sürüşməsindən yaranan ritm və atmosfer dəyişikliyi və uşağın oyunla günah, qadağa ilə azadlıq, məsumluq və saxtakarlıq arasındakı keçidlərdə daşıdığı simvolik mövqeyi üzərində qurulur.

Rəvan Cavid:

"Vüqarın hekayəsindən heç nə başa düşmədim. Ancaq çox qəşəng, qorabişirən bu istilərdə ehtiyacımız olan buz kimi su qədər əla idi. Ləzzət elədi".

Alpay Azər:

"Vüqar Vanla mən yaddaşa bağlı olan hekayələr yazmağı sevirik, bu baxımdan, bizi “mövzu qohumları” adlandırmaq olar. Bu hekayədə uşaq, qadının gözəlliyinə heyran olub nəyə şahidlik etdiyinə fikir vermir. Müəllif yazır: “Bu vaxt uşaq özünü tamamilə itirib qadının heyrətli dərəcədə gözəl dodaqlarına, nazik, balaca burnuna, qövsvarı sıx qaşlarına heyranlıqla baxdığı üçün onun nəyə görə and içdiyinə fikir vermədi. Uşaq ilk dəfə belə gözəl mənzərə ilə qarşılaşırdı. Həyəcandan az qala nəfəsi təntiyəcəkdi. Qadın bir neçə saniyə hərəkətsiz dayanandan sonra gözlərini açıb Quranı kişiyə qaytardı.” Yəni hekayənin məğzi elə bu detaldadır. Bu detal, düzü, məni heyrətləndirmədi. Kiçik hekayələrin yazılmasının çətinliyi peşəkar oxucunu heyrətləndirən hadisə(lər)in tapılmasındadır. Məncə, bu hekayənin həmin hissəsində Vüqar Van uşağın həyəcanını daha dərindən işləməli idi. Və ya hekayədə qadının andı verilməliydi, “Bu Qurana and olsun, mən sənə xəyanət etməmişəm” (əgər qoca kişi əridirsə), “Mən oğluna xəyanət etməmişəm” (əgər qoca kişi qaynatasıdırsa) tipli yox, nəsə maraqlı, qeyri-adi and olmalıydı".

• Qərb fəlsəfə tarixində “modern dövrün Aristotel"i adlandırılan filosof
• Yaddaşına yaxşı bax, unutduğun yerdәyәm... - Məmməd İsmayılın şeirləri
• Pompeydə Zevsə hədiyyə edilən 2500 illik balın sirri açıldı